Ҫурлан 21-мӗшӗнче Геннадий Айхи ҫуралнӑранпа 80 ҫул ҫитрӗ.
Айхи — Чӑваш Республикин халӑх поэчӗ, К. Иванов ячӗллӗ Патшалӑх премийӗн, Ф. Петрарка Хрантсуссен академийӗн, Кӑнтӑр Тироль премийӗн, Б. Пастернак тата ытти преми лауреачӗ. Патӑрьелсем ун ячӗпе пушшех мӑнаҫланма пултараҫҫӗ. Ара, вӑл унти чӑваш-ҫке.
Вырӑс чӗлхипе ҫырса тӗнчене чапа тухнӑ чӑваш поэчӗ малтанхи сӑввисене тӑван чӗлхепе ҫырнӑ. Унӑн хайлавӗсем 1949 ҫулта пуҫласа кун ҫути курнӑ. Айхин кӗнекисем каярах Чехословакинче, Швейцаринче, Францинче, Англинче, Польшӑра, Венгрире, Югославинче, Нидерландра, Швецинче, Данинче, Финляндинче, Болгаринче, Турцинче тата Японире пичетленнӗ.
Патӑрьелти ача-пӑча вулавӑшӗн вулав залӗнче «Тӗнче пӗлет Айхине» кӗнеке куравӗ йӗркеленӗ. Унта поэтӑн тӗрлӗ ҫулхи сӑввисем, поэмисем, маларах икӗ томпа пичетленнӗ ҫырнисен пуххи, Айхи пирки унӑн тусӗсемпе паллаӑ ҫынсем аса илнисем вырӑн тупнӑ.
Куравӑн пӗр пайне поэтӑн йӑмӑкне, Ева Лисинӑна, халалланӑ. Вӑл — ятлӑ ҫыравҫӑ, куҫаруҫӑ. Иртнӗ уйӑхӑн 26-мӗшӗнче вӑл 75 ҫул тултарнӑ.
Патӑрьел районӗнче ҫуралнӑ Владимир Васильевич Селенин 1967–1979 ҫулсенче Хӗрлӗ Чутай шкулӗнче ачасене вырӑс чӗлхине тата вӑй-хал культурине вӗрентнӗ. Ҫак хушӑра вӑл сахал мар спортсмен хатӗрленӗ.
Вӗрентекен хӑй те футбол вылякансен пӗрлештернӗ район командин пайташӗ пулнӑ. Владимир Селенин районта хоккей вӑййине аталантарассине те пысӑк тӳпе хывнӑ. Унӑн тӑрӑшулӑхне пула Кивӗ центрти чиркӳ ҫумӗнчи пӗве ҫинче хоккей площадки ӗҫленӗ. Ун ҫинче час-часах республикӑри хуласемпе районсен хоккеисчӗсем тӗл пулнӑ. Владимир Селенин ял спортсменӗсем хушшинче ҫичӗ-сакӑр хутчен республика чемпионӗ пулнӑ, виҫӗ хутчен Чӑваш Республикин Кубокне тивӗҫнӗ. Шел пулин те, паллӑ спортсменӑн пурнӑҫӗ вунӑ ҫул каялла ҫурлан 14-мӗшӗнче йывӑр чире пула 57 ҫулта татӑлнӑ.
Районти спорт ветеранӗсен канашӗ паллӑ спортсмена асӑнса ҫурлан 15-мӗшӗнче Питӗркассинчи «Спартак» стадионта мини-футбол выляс енӗпе турнир ирттернӗ.
Ҫурлан 18-мӗшӗнче, паян, Патӑрьел районне «Ӗренпурти наци культурин чӑваш автономийӗ» общество организацийӗ ҫитсе курнӑ.
Хӑнасене район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Николай Глухов кӗтсе илнӗ. Ҫак общество организацийӗ кӑҫал «Акатуй — Сапантуй» уява хутшӑннӑ, Патӑрьел тӑрӑхӗнчи халӑхӑн культурипе, йӑлипе паллашнӑ. Паян вара хӑнасене Николай Глухов районӑн социаллӑ экономика аталанӑвӗ пирки каласа кӑтартнӑ, вырма ӗҫ-хӗлӗпе паллаштарнӑ.
Хӑнасем «Юрма» агрохолдинг ӗҫӗпе те паллашнӑ. Организацире 12 пин ытла сысна ӗрчӗтеҫҫӗ. Кӑҫал унта 1150 тонна аш-какай хатӗрленӗ. Ку пӗлтӗрхи ҫак тапхӑрпа танлаштарсан, 30% ытларах.
Хӑнасем патӑрьелсен ӗҫне пысӑк хак парса малашне хутшӑнса ӗҫлемеллине палӑртнӑ.
Патӑрьел районӗнче севок сухана пухса кӗртесси хӗрӳ пырать. Республикӑри кӑнтӑр районӗсенче ҫу иккӗмӗш ҫул типӗ иртсен ҫынсем севок лартмалли лаптӑка пысӑклатса пыраҫҫӗ.
Акӑ Алексей Перепелкин 5 ҫул севок лартса ӳстерет. Чи малтан 20 сотка ҫине акнӑ пулсан, халӗ — 18 гектар. Фермер кирлӗ техникӑна туяннӑ ӗнтӗ. Унӑн лаптӑкӗнче 100 ҫын ӗҫлет. Пурте — кӳршӗ ялсенчен.
Ӗҫе ҫӑмӑллатмашкӑн Валерий Малюков севока тасатакан «параппан» шухӑшласа кӑларнӑ. Вӑл трактор пулӑшнипе ӗҫлет. Техника пулӑшнипе пысӑк тухӑҫлӑ ҫимӗҫ туса илеҫҫӗ.
Севока витрене пуҫтараҫҫӗ те параппана яраҫҫӗ. Унччен ҫак ӗҫе йӑлтах алӑпа тунӑ. Унтан ятарлӑ аппарат сухана сортсем ҫине уйӑрать. Ҫумӑр сахал ҫунӑран севокӑн пӗр пайне шӑварма тивнӗ. Ҫитес ҫул шӑвармалли лаптӑка пысӑклатасшӑн.
Чӑваш кӗнеке издательствинче Леонид Кавалсен «Уҫӑ урок» повеҫӗ пичетленсе тухнӑ. Вӑл аслӑ классенче вӗренекенсене кӑна мар, ашшӗ-амӑшӗпе вӗрентекенсен те кӑсӑклантарасса шанаҫҫӗ. И.В. Алексеев художник ӳкерчӗкӗсемпе капӑрлатнӑ кӗнеке 2 пин тиражпа кун ҫути курнӑ.
Повеҫре педагогсемпе ашшӗ-амӑшӗ шкулта куллен сиксе тухакан кӗтмен ыйту хуравне тупма май парасса шанаҫҫӗ. Хайлавӑн тӗп сӑнарӗ Японири пуянсен ачисене вӗрентекен интернатра ӗҫленӗскер ахаль шкулта ҫавӑн пек урок ирттерет. Анчах ҫакна пурте кӑмӑлласа йышӑнмаҫҫӗ.
Пьеса авторӗ — Леонид Макаров (Кавалсен) Патӑрьелӗнчи педагогика училищинче вӗреннӗ, И.Я. Яковлев ячӗллӗ ЧППУн филологи факультетне пӗтернӗ. Патӑрьел районӗнчи Аслӑ Арапуҫӗнчи, Вӑрмар районӗнчи Кавалти вӑтам шкулсенче (1948-1961), режиссер ассистентӗнче, корреспондентра, Чӑваш телекуравӗн ял хуҫалӑх кӑларӑмӗсен, кинопрограммӑсен редакторӗнче (1962–1992) ӗҫленӗ.
Ҫурхи кун ҫулталӑк тӑрантарать тетпӗр те, кӗрхи кун та питӗ яваплӑ. Хальхи вӑхӑтра хуҫалӑхсенче тӗш тырӑ вырассипе ҫине тӑраҫҫӗ.
Паянхи куна илсен, Елчӗк районӗнчи хресченсем пӗрчӗллӗ тата пӑрҫа йышши культурӑсене ҫурри ытла ҫулса илме ӗлкӗрнӗ. Сӑмах май каласан, ытти районпа танлаштарсан вырма лаптӑкӗ вӗсен — пуринчен пысӑкки, 20,6 пине яхӑн.
Тӗш тырӑна ҫулса илессипе ҫавӑн пекех Шӑмӑршӑ, Ҫӗмӗрле, Патӑрьел тата Комсомольски районӗсем малта пыраҫҫӗ. Вӗсем пурте вырмалли лаптӑкран 30 ытла проценчӗ ҫинчен ҫулса илме ӗлкӗрнӗ. Тӗшӗленӗ лаптӑк тӑрӑх пӑхсан та маларах асӑннӑ районсем малтисен ретӗнче. Хыҫалта хальлӗхе Улатӑр районӗ пырать. Ӗҫе вӑл 11,9 процент кӑна пурнӑҫланӑ.
Республикипе пӗтӗмӗшле илсен, тӗш тырӑна 75,8 пин гектар ҫинче тӗшӗленӗ, ку вӑл 27,3 процент тенине пӗлтерет.
Оперативлӑ кӑтартусем тӑрӑх пӑхсан, тухӑҫ гектар пуҫне вӑтамран 20,4 центнера ларать.
Чӑваш Ен сӑнав проектне хутшӑнать. Унпа килӗшӳллӗн, ял хуҫалӑх техникине газпа чуптармалла.
Республикӑра топливӑн ҫӗнӗ тӗсӗпе халӑха илсе ҫӳрекен 18 автобус усӑ курать. Вӗсенчен кашни 400 пине яхӑн перекетлеме парать-мӗн.
Специалистсем палӑртнӑ тӑрӑх, метан йӳнӗ кӑна мар, экологи тӗлӗшӗнчен таса та. Ҫапах республикӑри транспортӑн 3 проценчӗ кӑна унпа усӑ курать.
Хальлӗхе Чӑваш Енре ҫакнашкал газпа пӗр станци ҫеҫ тивӗҫтерет. Вӑл — Шупашкарта. Тӳре-шара кунашкал станцисене Улатӑр, Патӑрьел, Канаш, Куславкка, Етӗрне районӗсенче тума палӑртнӑ.
Патӑрьел районӗнче иртнӗ шӑматкун А151 (Ҫӗрпӳ–Чӗмпӗр) ҫул ҫинче инкек пулса иртнӗ — Мазда ҫӑмӑл урапа (машина) аслӑ ҫул ҫине тухнӑ вӑхӑтра Камаза ирттерсе яман. Ҫапла май икӗ ҫын пурнӑҫӗ татӑлнӑ.
Инкек ҫурҫӗр ҫитеспе, 23:32 вӑхӑтра пулса иртнӗ. 26 ҫулти водительпе пӗрле малта ларакан хӗр вырӑнтах вилсе кайнӑ, хыҫалта ларса пынӑ икӗ ҫынна вара Патӑрьелти тӗп район пульницине ӑсатнӑ.
«Руль умӗнче» канашлури калаҫӑва хутшӑнакансем пассижирсемпе малта ларакан хӗр пиҫиххипе ҫыхӑнманнине асӑрханӑ — шӑп та лӑп ҫакӑ пысӑк инкек патне илсе ҫитернӗ те. Водителӗ хӑй Сӗнтӗрвӑрри районӗнчен пулнӑ теҫҫӗ.
Чӑваш прозаикӗ, сӑвӑҫ, куҫаруҫӑ, СССР Ҫыравҫисен пӗрлӗхӗн пайташӗ, библиограф. Вӑл — Ева Николаевна Лисина. Нумаях пулмасть Ева Николаевна 75 ҫул тултарнӑ.
Ева Лисина Патӑрьел районӗнчи Именкасси ялӗнче 1939 ҫулхи утӑн 26-мӗшӗнче ҫуралнӑ. Аслӑ Арапуҫри шкула пӗтерсен Мускаври К.А.Тимирязев ячӗллӗ ял хуҫалӑх академине вӗренме кӗнӗ, унтан Мускаври Ломоносов ячӗллӗ патшалӑх университетӗнче Ботаника садӗнче, И.Сеченов ячӗллӗ медицина институтӗнче ӗҫленӗ. Вӑл Щепкин ячӗллӗ театр училищинче чӑваш литературине те вӗрентнӗ.
Ева Николаевна иртнӗ ӗмӗрӗн 60-мӗш ҫулӗсенче ҫырма тытӑннӑ. Вӑл 1988 ҫултанпа СССР Ҫыравҫисен пӗрлӗхӗн пайташӗ.
Ева Лисина Александр Островский, Эдуард де Филиппо, Пьетро Гаринеи, Сандро Джованнини, Юджин О Нил пьесисине, Варлам Шарламов калавӗсене, Орхана Вели сӑввисене куҫарнӑ.
«Немецкая волна» радиора унӑн калавӗ ҫӗнтернӗ хыҫҫӑн ӑна Германие час-часах чӗнме тытӑннӑ, нимӗҫсен радиовӗнче унӑн куҫарнӑ калавӗсем янӑранӑ.
Ева Николаевнӑна Библие чӑвашла куҫарма сӗнсен вӑл ытти ӗҫе пӑрахнӑ, Мускавран Шупашкара килнӗ.
Чӑвашран нумай паллӑ ҫын тухнӑ. Вӗсенчен пӗри — Алексей Афанасьевич Кокель. Вӑл чӑваш ӳнер аталанӑвне нумай витӗм кӳнӗ. Кокель плэнерӗ ирттересси йӑлана кӗнӗ ӗнтӗ. Кӑҫал 7-мӗш хут иртнӗ плэнер утӑн 19-мӗшӗнче вӗҫленнӗ.
Мероприятие ЧР Элтеперӗ Михаил Игнатьев, ЧР культура министрӗн пӗрремӗш ҫумӗ А.Алексеева, РФ халӑх ӳнерҫи, ЧР Ӳнерҫӗсен союзӗн председателӗ Р.Федоров живописҫӑ, Украина халӑх ӳнерҫи, Украинӑри ӳнерҫӗсен наци союзӗн Хорьковри организацийӗн председателӗ В.Ковтун тата ытти сумлӑ ҫынсем хутшӑннӑ.
Михаил Игнатьев Кокель плэнерне пула чӑваш халӑхӗн ырӑ ячӗ тӗнчипех сарӑлнине палӑртнӑ. Кӑҫал плэнер Алексей Кокель ҫуралнӑ тӑрӑхра — Патӑрьел районӗнчи Турхан ялӗнче — иртнӗ. Алексей Афанасьевич тӑван кӗтесне ӳнер аталанӑвӗн центрӗ тума ӗмӗтленнӗ. Унӑн ӗмӗчӗ пурнӑҫланчӗ теме те пулать ӗнтӗ. Плэнер ҫулсерен Раҫҫейӗн тӗрлӗ кӗтесӗнчи ӳнерҫӗсене пухать. Кӑҫал вара Чӑваш Ене Мордва, Тутар, Удмурт республикисенчен, Пенза облаҫӗнчен, Симферопольтен, Украинӑран килнӗ.
+9.3 °C